بیماری های حساسیّتی یا همان "اکزما" ها دسته ی بزرگی از بیماری های پوستی هستند که افراد بسیاری در سطح جامعه به آنها مبتلا بوده یا هستند و کمتر کسی را می توان یافت که تجربه ای از این بیماری موذی و آزارنده را در خود یا نزدیکانش نداشته باشد.

بیماری اکزمای سرشتی شیرخواران و کودکان  یا همان "درماتیت یا اکزمای آتوپیک" سردسته ی این نوع بیماری ها محسوب می شود. از سال 1923 کلمه ی "آتوپی" به عنوان واژه ای که توصیف کننده ی گروهی از بیماری ها به کار رفت که در یک مورد مشترک بودند: ذات و زمینه ی خانوادگی. این بیماری ها شامل تظاهرات بیماری حساسیتی پوستی، آسم و تب یونجه (بیماری آلرژی فصلی که با آب ریزش و خارش چشم و بینی و گوش و عطسه و سرخی ملتحمه ی چشم) بودند.

شیوع این بیماری در جوامع توسعه یافته بیشتر بوده و بین 10 تا 20% کودکان را درگیر می سازد ولی در کشورهای توسعه نیافته این میزان بسیار کمتر بوده و ممکن است یک درصد افراد را مبتلا سازد. جالب این است که شیوع این بیماری در کودکان مهاجرین کشورهای توسعه نیافته به کشورها توسعه یافته به شدت افزایش می یابد.

چند موضوع در علت بروز دخیل دانسته شده اند: 1- عوامل ژنتیکی. اختلالات برخی ژن ها در ایجاد این حالت دخالت دارد. 2- عوامل مادری. کودکانی که مادران مبتلا به آتوپی یا زمینه ی آلرژی دارند نسبت به کودکانی که پدر مبتلا به آتوپی دارند، بسیار بیشتر به این بیمار مبتلا می شوند. 3- عوامل داخل رحمی. مواجهه ی جنین با مواد حساسیت ز ا، سیگار، الکل و عوامل آلاینده می تواند در بروز حساسیت در کودکان نقش داشته باشد. 4- عوامل محیطی. یکی از مهم ترین عوامل محیطی موثر در ایجاد آتوپی در کودکان عفونت های میکروبی و ویروسی هستند. نظریه ای وجود دارد که میکروب هایی که از طریق دهانی یا مدفوعی به بدن شیرخوار یا کودک وارد شده اند، ممکن است سیستم ایمنی  را به شکل زودرس تحریک و فعال کنند و مانع ایجاد واکنش های حساسیتی در آینده شوند و برعکس میکروب های وارد شده از طریق سیستم تنفسی کودک سیستم ایمنی وی را ضعیف ساخته و او را به این حساسیت مستعد سازند. این نظریه از آنجا شکل گرفته که مشاهده می شود در خانواد ه های با بهداشت پایین و فرزندان زیاد در جوامع توسعه نیافته میزان شیوع حساسیت های پوستی و تنفسی کمتر بوده و در خانواده های تک فرزندی و با بهداشت بالا و در جوامع توسعه یافته این میزان بسیار بالاتر می رود. 5- اختلال در تنظیمات ایمنی. این عامل بسیار مورد توجه محققین و پزشکان قرار دارد و مشخص شده کودکانی که مشکلات سیستم ایمنی دارند، در خطر بیشتری برای ابتلا به واکنش های آتوپی قرار دارند.

از نظر تظاهرات، بیماری "درماتیت آتوپیک" یک بیماری پوستی خارش دار و نوسان دارد و مزمن است که در پسران کمی شایعتر از دختران است و در سه دوره ی زمانی تظاهر پیدا می کند: فاز شیرخوارگی، فاز کودکی و فاز بلوغ. در فاز شیرخوارگی که تا سن 18 ماهگی طول می کشد،  اکثراً بیماری بین سنین 2 تا 6 ماهگی ایجاد می شود و سرخی ها یا ضایعات برجسته ی خارش داری بر سطح صورت یا بدن شیرخوار ظاهر می شوند که گاه تاول های بسیار ریز یا دلمه هایی نیز بر این مناطق اضافه می شوند. به غیر از صورت، نواحی در تماس با محیط اطراف و به ویژه زانوها و پشت بازو نیز درگیر هستند. در زمان دندان درآوردن، سرماخوردگی و عفونت های تنفسی یا گوارشی و بروز آشفتگی های احساسی و تغییر آب و هوا نیز این ضایعات کم و زیاد می شوند. فاز کودکی دوره ی 18 تا 24 ماهگی را در بر می گیرد و آرنج ها، زانوها و کناره های گردن و مچ دست ها و پاها مبتلا می شوند. کناره های گردن ظاهری خشن و تیره پیدا می کنند که گاهی به عنوان عدم پاکیزگی این ناحیه تلقی می شود و والدین سعی در شستشوی بیشتر و لیف و صابون زدن بیشتر این ناحیه دارند که خود مشکل را بدتر می کند. گهگاه تاول های ریز یا حالتی چرمی شکل نیز در نواحی مبتلا به وجود می آیند و احتمال عفونی شدن و چرکی شدن این ضایعات نیز وجود دارد. ناحیه دیگری که در سنین کودکی یا بالغین گرفتار می شود ناحیه دست ها استکه به شکل ضایعاتی مسطح یا برجسته و خارش دار در دست ها ظاهر شده و گاهی سطح ناخن ها نیز دچار خشونت و خطوط طولییا فرورفتگی های سطحی می شود. در نیمی از بیمارانیکه گرفتاری دست دارند، کف پاها نیز مبتلا هستند. همچنین بین 30 تا 50% مبتلایان به اکزمای آتوپیک، به طور هم زمان تظاهراتی از قبیل آسم و تب یونجه نیز دارند. دور دهان اکثر کودکان مبتلا به این اکزما نیز مبتلا بوده و شیارهای سرخ، مرطوب و دردناکی در این ناحیه نیز دیده می شوند. کودکان آتوپیک نسبت به افراد طبیعی نسبت به بروز واکنش های داروئی حساس ترند و تجویز خیلی از داروها به آنها می تواند همراه خطر بروز واکنش حساسیت داروئی باشد. این افراد نسبت به افراد طبیعیحساسیت غذائی بیشتری دارند، ولی بعد از سن 6 ماهگی غذاها نقش کمی در ایجاد یا تشدید علائم پوستی آن ها دارند. لازم به ذکر است که بین وجود اکزمای آتوپیک و نوعی ریزش مو به نام "ریزش موی سکه ای یا طاسی منطقه ای" نیز ارتباط وجود دارد.

بیماری آتوپی عوارض متعددی در کودک مبتلا دارد: کودک از نظر روان شناختی دچار مشکلات رفتاری می شود، نظم خواب وی مختل می شود و کیفیت زندگی وی و خانواده اش مختل می شود. این افراد نسبت به کودکان هم سن و سال خود در معرض ابتلای بیشتری به عفونت های باکتریایی و ویروسی هستند و التهاب قرنیه و ملتحمه ی چشم نیز در آنان بسیار شایع است و در خطر ابتلای به بیماری آب مروارید در چشم ها نیز هستند.

از نظر سیر بیماری، این بیماری در 75% موارد قبل از سن 6 ماهگی شروع می شود و 80 الی 90% موارد نیز تا قبل از 5 سالگی بروز می یابند. در مجموع تمایلی کلی به سوی بهبودی خودبخودی بیماری با طی شدن دوران کودکی وجود دارد وتا سن 13 سالگی بیش از نیمی از کودکان مبتلا خودبخود بهبود می یابند. گاه طی دوره ی بلوغ نیز درجاتی از عود خفیف علائم مشاهده می شود. موارد بسیار اندکی ممکن است تا سن 30 سالگی کماکان علائمی از بیماری از خود نشان دهند. اگر هر دو والد کودک مبتلا خود سابقه ی ابتلا به این اکزما را داشته باشند، وضع نامساعدتر خواهد بود. بین 30 تا 50% موارد اکزمای شیرخوارگی ممکن است بعدها به آسم یا تب یونجه مبتلا شود.

درمان بیماری اکزمای آتوپیک چند پایه ی گوناگون دارد: حرارت محیط زندگی این کودکان باید تنظیم شده و زیاد گرم یا زیاد سرد نباشد، لباس ها باید از جنس نخی باشند و از لباس های پشمی یا با الیاف مصنوعی استفاده نکرد، اگر ارتباط مشخصی بین علائم خارش یا خشکی پوست با غذاها وجود دارد از این غذاها دوری شود، اتاق خواب باید مرتباً تمیز شده و جاروی برقی کشیده شود  و ذرات معلق در هوا تهویه شده و گردگیری با دستمال مرطوب انجام شود،استرس ها از قبیل تغییر محیط زندگی کودک نیز می توانند در شعله ور کردن بیماری تأثیر داشته باشند. حمام کردن این کودکان باید محدود و کوتاه مدت باشد و بلافاصله بعد از استحمام می بایست از مرطوب کننده ها و ترمیم کننده های پوستی استفاده شود. از داروهای موضعی گوناگون از قبیل داروهای کورتونی و داروهای تنظیم کننده ی سیستم ایمنی و همچنین آنتی هیستامین های گوناگون برای کنترل علائم بیماران استفاده می شود ولیکن تمامی این مراحل درمانی باید تحت نظر و کنترل مداوم پزشکان متخصص و مجرب کودکان و پوست و خانواده باشند.